Misket Havası Hangi Yöreye Ait? “Ankara’dır” Demek Kolay, Peki Gerçeğin Tamamı Bu mu?
Misket Havası hangi yöreye ait? Bu soruya güçlü bir görüşle başlıyorum: Evet, Misket Havası denince akla ilk ve en görünür adres Ankara’dır. Ama işte tam da burada durup itiraz etmeliyiz. Çünkü “aidiyet” meselesi, tek cümlelik bir etiketin rahatlığına sığmayacak kadar karmaşık. Ankara’nın imzası güçlüdür; fakat Misket, İç Anadolu’nun geniş hafızasına yayılan, sınırları köy düğünleriyle, göçlerle, derlemecilerin defterleriyle sürekli yeniden çizilen bir mirastır.
Harita mı, Hafıza mı? “Yöre”yi Kimin Söylediğine Göre Değişen Aidiyet
“Yöre” dediğimizde aslında kimin sözünü esas aldığımızı da seçmiş oluyoruz: Arşivcinin mi, sahnedeki icracının mı, düğündeki teyzenin mi? Misket Havası hangi yöreye ait sorusuna Ankara cevabı güçlüdür; seğmen geleneği, Ankara oyun havaları repertuvarı, şehir belleği ve popüler icralar bunu destekler. Ancak Çankırı, Kırıkkale, Yozgat, Çorum ve Kırşehir gibi çevre illerde de Misket’in başka aksanlarla, başka oyun düzenleriyle yaşadığını inkâr etmek, folkloru tek bir merkezden yönetmek olur. Peki folklorun doğası merkeze sığar mı?
Ankara’nın İmzası: Seğmen Duruşu, Zurna-Bağlama Diyaloğu, 9/8’in Nabzı
Ankara’daki Misket, sahnede omuza yakın duran gururlu bir beden diliyle, seğmen tavrıyla okunur. Çoğu icrada zurna ile davulun öncülüğü öne çıkar; bağlama, oyunun nabzını tutar. Ritim genellikle 9/8’dir (çoğunlukla 2+2+2+3 ya da yer yer 3+2+2+2 vurgusuyla). “Ağır Misket” ile açılıp “oynak” bölüme hızlanan yapı, dinleyiciyi içerden dışarı çeker. Bu çerçeve, “Misket Havası hangi yöreye ait?” sorusuna Ankara’nın verdiği en güçlü, en görünür yanıttır.
Formun Politikası: Aynı 9/8, Farklı Ağızlar
Aynı 9/8 kalıbı, çevre illerde farklı nüanslar kazanır: Tur atışında adımın ağırlığı, diz kırmanın derecesi, el kol hareketinin ölçüsü… Hepsi yerin dilini ele verir. Ankara merkezli popüler kayıtlar ölçüyü sabitlemek ister; ama düğünün tozu toprağında yaşayan Misket, her köyde başka bir “mikro lehçe” konuşur. Bu yüzden “tek doğru Misket budur” demek, dilin lehçelerini tek bir telaffuza indirmeye benzer.
Derleme Defterleri ve Kayıtların Kör Noktaları
“Misket Havası hangi yöreye ait?” sorusunun tartışmalı noktası burada: Derlemeyi kim yaptı, nereyi merkez aldı, kimin adını not düştü? Arşivler, çoğu zaman idari merkezleri ve sahneye daha kolay çıkan icracıları görünür kılar. Çevredeki küçük yerleşimlerde çalınan varyantlar ise “Ankara havasının taşraya saçılmış kolları” gibi etiketlenir. Peki ya tam tersi doğruysa? Ya merkez dediğimiz şey, aslında farklı kolların yıllar içindeki toplam etkisiyse? Aidiyetin ölçüsü, coğrafi sınır çizgisi kadar, kimlerin duyulduğu ve kimlerin duyulmadığıyla da ilgilidir.
Ticarileşme ve Sahne Estetiği: Oynaklığı Parlatıp Hafızayı Silmek
Popüler kayıtlar ve düğün salonu miksleri, Misket’in en gösterişli bölümünü sonsuz döngüye alır. Kalabalığı hemen coşturan o “oynak kısım” cilalanırken, ağır girişlerin zarafeti kısalır; geçişler, süslemeler törpülenir. Böylece Ankara imzası parlarken, çevre ağızların ince işçiliği sönükleşir. Provokatif soru: Eğlence endüstrisi Misket’i parlatırken, onu tek renge mi boyuyor?
“Yöreye Ait” Etiketinin Zayıf Yönleri
Bir: Etiket, değişimi sevmiyor. Folklor ise değişimle yaşar. İki: Etiket, çoğu zaman merkezi konuşur, çevreyi fısıldatır. Üç: Etiket, sınırı kalın çizgilerle çizer; oysa düğün, bayram, pazar yerleri, asker uğurlamaları ve göç yolları, melodileri sınır dışına taşır. Bu yüzden “Misket Havası hangi yöreye ait?” sorusuna verilecek en dürüst yanıt, “Ankara’da kök salmış, İç Anadolu’da dallanmış” şeklinde olmalıdır.
İcradan İcraya Değişen Kimlik: Aynı Ezgi, Başka Hikâye
Bir Ankara düğününde Misket, seğmen töresinin gururunu taşır; Çankırı’da ise daha kıvrak bir adım örgüsüyle anlatılır. Kırıkkale’de zurnanın tiz çağrısı öne çıkar, Kırşehir’de bağlamanın nüansına kulak verilir. Hepsi “Misket” der, ama her biri başka bir yaşam kesiti anlatır. Bu farklar, tek cümlelik “yöre” etiketinin kaldıramayacağı kadar değerlidir.
Yanlış Soru mu Soruyoruz? “Kime Ait” Yerine “Nasıl Yaşıyor?”
Aidiyeti tartışmak elbette önemli; ama asıl kritik soru şu: Misket bugün nerede, nasıl yaşıyor? Okullarda müzik derslerinin listesinde mi, yerel derneklerin prova salonlarında mı, yoksa sadece salon düğünlerinin hızlı setlerinde mi? Eğer Misket’i sadece “Ankara havası” diye çerçeveleyip vitrinde bırakıyorsak, onu yaşatan yerel icracıların adlarını, mikro varyantların nefesini, düğünlerin gerçek ritmini kaybediyoruz. Folkloru korumak, onu cam fanusa koymak değil; doğru isimlerle, doğru bağlamla dolaşıma sokmaktır.
Provokatif Sorular: Tartışmayı Açıktan Yapalım
- Ankara merkezli tek bir “doğru Misket” tanımı, çevre varyantları görünmez kılmıyor mu?
- Derleme ve arşiv süreçlerinde, kimin sesi merkeze alındı; kiminki kenarda bırakıldı?
- Popüler sahne estetiği, ağır girişleri budarken Misket’in kimliğini basitleştirmiyor mu?
- “Yöreye ait” etiketi, kültürel akışın ve göçün dinamiklerini yanlış okumamıza yol açmıyor mu?
Son Söz: Kök Ankara’da, Dallar İç Anadolu’da
Misket Havası hangi yöreye ait? Kökleri kuvvetle Ankara’da; ama dalları İç Anadolu’nun tamamına yayılı. Bu gerçeği kabul etmek, Ankara’nın hakkını yemek değil; tam tersine, Misket’i büyüten coğrafyanın tamamına hakkını teslim etmektir. Aidiyet, tek bir nokta değil; birbirine bağlı bir hatlar ağıdır. Şimdi sıra sizde: Sizin köyünüzde, mahallenizde, ailenizde Misket nasıl oynanır, hangi hızda, hangi adımla, hangi sözlerle? Yorumlarda kendi hikâyenizi, kendi “Misket aksanınızı” anlatın ki bu ezgi, tek bir etiketle değil, bir topluluğun canlı sesiyle yaşasın.